Het kasteel de la Verrerie was oorspronkelijk een glasfabriek: in 1786 werd hier de koninklijke kristalfabriek van koningin Marie-Antoinette gestart. Met Marie-Antoinette is het niet goed afgelopen. Datzelfde geldt voor de glasfabriek. Het kristal dat hier gemaakt werd, was van uitzonderlijk goede kwaliteit. Zo goed dat de concurrentie het er niet bij liet zitten. In 1833 werd de fabriek opgekocht door concurrent Baccarat met als enig doel het om zeep helpen van de fabriek. Door een verbod op de productie van kristal is dat goed gelukt. De kennis en techniek gingen zo verloren en Le Creusot raakte zijn plek als kristalproducent kwijt.
Staalbaronnen Schneider
De eerste staalfabriek in Le Creusot dateert uit dezelfde periode. De omgeving van Le Creusot bezat twee belangrijke bodemschatten: kolen en ijzererts. Met hulp van beide werden kanonnen gemaakt. Het terras rondom het kasteel lijkt voorbereid op een invasie. De kanonnen staan in het gelid opgesteld, als een soort openlucht catalogus.
De staalindustrie ontwikkelt zich en de bodem wordt verder afgegraven: Le Creusot komt tot bloei. Door het net gegraven Canal du Centre was het transport over water tussen Saône en Loire geregeld. Zo kon vanuit de regio met heel Frankrijk en ver daarbuiten staal worden verhandeld. Na de revolutie gaan de koninklijke staalfabriek en de glasfabriek over in nieuwe handen. In 1836 verschijnen de broers Adolphe en Eugène Schneider op het toneel. Deze invloedrijke familie van staalbaronnen drukt tot op vandaag zijn stempel op Le Creusot. De stad en de familie zijn sterk met elkaar verweven: de Schneiders waren de belangrijkste werkgever, voorzagen in het onderwijs en de opvang van ouderen en leverden jaren achtereen de burgemeester Le Creusot.
Van fabriek naar kasteel
In 1837 wordt de voormalige glasfabriek gekocht door de Schneiders als familieoptrekje. Eugène, de jongste broer, verbouwt het pand rigoureus. De annexen worden gesloopt en de fabriek wordt opgewaardeerd tot kasteel. De twee glasovens, de conische gebouwen op het voorplein, worden verbouwd tot kerk en theaterzaal. Eugène laat zich sterk inspireren door Parijs en het paleis van Versailles. Hij was een loyaal aanhanger van de koninklijke familie en dat is terug te zien in het theater. Het gedecoreerde plafond toont de dubbele adelaar van het huis van de Habsburgse keizer, de Franse lelie en een banier met de tekst ‘voor de koningin’.
In de provincie creëert Eugène zo zijn eigen koninkrijkje om gasten op stand te kunnen ontvangen. De relaties van de staalfabriek zijn vaak van adellijke komaf. De foto’s getuigen van de diverse koningen, sultans en presidenten die in het kasteel ontvangen zijn. Geïnspireerd door de nieuwe metro in Parijs laat ook Eugène een ondergronds transportsysteem aanleggen. Dit om het kasteel te bevoorraden en de dienstmeisjes uit het zicht van de hooggeplaatste gasten te houden. Het ondergronds gangenstelsel leidt van de verschillende vleugels, kerk en theater naar de het hoofdgebouw. Ook de omgeving werd aangepakt. Eugène liet Duchène een park aanleggen in de stijl van Versailles.
Industrieel erfgoed
Vooral tijdens de eerste wereldoorlog en daarna bloeit de staalindustrie. De kanonnen worden vervangen door tankers: de ‘char Schneider 1’ is de eerste Franse tanker. Le Creusot groeit uit tot een belangrijke industriestad. Ook tegenwoordig is dat nog zo hoewel iets minder bloeiend. De belangrijkste economische sector is nog altijd de metallurgische industrie en daarnaast zijn ook de transport- en energiesector stevig vertegenwoordigd. Le Creusot is na Dijon de tweede universiteitsstad van de Bourgogne en herbergt diverse hogescholen en beroepsopleidingen. Kortom, de familie Schneider heeft de economische ontwikkeling in de regio behoorlijk opgestuwd.
Kasteel, museum en toerisme
Is Le Creusot ook interessant voor toeristen? Nee, als je op zoek ben naar karakteristieke en historische steden. Je kunt lang zoeken naar het centrum van Le Creusot dat maar bestaat uit enkele straten en mooie panden. Maar een volmondig “ja” als je belangstelling hebt voor recentere geschiedenis en industrieel erfgoed. Het Ecomusée gevestigd in het kasteel de la Verrerie geeft een goed beeld van de geschiedenis van de stad, de staalindustrie en, onlosmakelijk daarmee verbonden, de familie Schneider. Het tentoongestelde kristal is, anders dan de naam doet vermoeden, wat beperkt gezien de oorsprong van het pand. Maar het mechanische schaalmodel van de staalindustrie dat je met een munt in werking zet, is leuk voor kinderen. De schilderijen passen in de tijdgeest van het realisme en de belangstelling voor de nieuwe wereld. Een nieuwe wereld die zich in Amerika opende voor gelukszoekers en in Frankrijk in gang werd gezet door de industriële revolutie.
Het neobarok theatertje in de voormalige glasoven is wat mij betreft het hoogtepunt van een bezoek aan het Château de la Verrerie. Maar vergis je niet, in het theater is veel slechts schone schijn. Dat geldt zeker voor het plafond: het plafond lijkt een ronde koepel maar is in feite vrijwel plat. De plafondschildering eert de koningin. Een glasharde leugen van een staalbaron. Marie-Antoinette heeft immers de Franse revolutie niet overleefd; Le Creusot de industriële revolutie wel.
In Le Creusot vind je ook het Parc touristiques des Combes, een kleinschalig pretpark met stoomtrein, rodelbaan en kleine achtbanen. Voor (kleinere) kinderen een leuk toetje na een bezoek aan het Ecomusée.
